Meedoen & meedelen in offshore windparken: onze wind, onze winst

Op 12 mei jl. sloot de tender voor Borssele I en II, de nieuw te bouwen windparken voor de Zeeuwse kust. De vraag is niet zozeer óf er voldoende geld op tafel komt voor de financiering van beide offshore parken. De vraag is eerder: welke partij gaat het project financieren en realiseren? En kan ik als burger meedoen en meedelen?

Borssele I en II, samen goed voor een capaciteit van 700 MW, zullen na oplevering ruim 800.000 huishoudens voorzien van groene stroom. Dit betekent een grote impuls voor de duurzame energieproductie in eigen land. Een impuls die hard nodig is. Op de twee afzonderlijke concessies en de combinatie van beiden hebben 13 partijen, bedrijven en consortia, in totaal 38 biedingen uitgebracht.

“Veel Nederlanders hebben het idee dat we inmiddels goed op weg zijn met de verduurzaming van onze energievoorziening”, zegt Meewind-beheerder Willem Smelik. “Perceptie en realiteit liggen echter ver uiteen. In werkelijkheid lopen we op het gebied van duurzame energie mijlenver achter. Niet alleen ten opzichte van onze buurlanden, maar ook ten opzichte van onze eigen ambities en Europese doelstellingen.”

Iedereen kan bijdragen
In de transitie naar duurzaamheid speelt de overheid een voorwaardenscheppende en stimulerende rol. Bijvoorbeeld door een tender uit te schrijven voor de realisatie van nieuwe windparken. “Maar uiteindelijk hebben we een gedeelde verantwoordelijkheid”, meent Smelik.

“Duurzaamheid is geen zaak van de overheid, maar van ons allemaal; iedereen kan bijdragen. Door energie te besparen. Door bewust te kiezen voor groene stroom. Of door te beleggen in duurzame energieproductie. Door te investeren in bijvoorbeeld schone windenergie zou je als Nederlander – of wellicht als bedrijf – je eigen CO2-gebruik moeten kunnen compenseren.”

Ons park of hun park?
Wat de rol van burgers wordt bij toekomstige offshore windparken voor de Nederlandse kust, is nog niet bekend. Smelik: “Het zou mooi zijn als elke Nederlander de kans krijgt om mee te doen en mee te delen. Dit bepaalt voor een groot deel ons gevoel bij het park. Is het ‘ons’ park, waar we zelf aan hebben bijgedragen en van profiteren? Of is het ‘hun’ park, dat ons alleen maar geld kost?”

Doordat deelname door burgers momenteel geen randvoorwaarde is en door het grote aantal partijen die zich inschrijven verliezen burgerinitiatieven de aansluiting met wind op zee. “Samenwerken met 13 partijen bij het uitbrengen van 38 biedingen waarvan er hoogstens twee winnen is als windcoöperatie of beleggingsfonds op voorhand geen mogelijkheid.”

Meedoen, meedelen. Bij wind op land is dit al jarenlang een bekend fenomeen. Bij veel windprojecten op land kunnen burgers – maar ook bedrijven en lagere overheden – participeren. Dit vergroot het draagvlak voor plaatsing van de turbines. Iedereen kan een aandeel nemen in de windmolens, iedereen kan meedelen in de opbrengst. Kortom, onze wind, onze winst.

Net als op land
Bij de ontwikkeling van wind op land ligt in een gedragscode vast dat ontwikkelaars kijken naar mogelijkheden voor (financiële) deelname door particulieren. Het is geen plicht, maar in de praktijk zien we bij veel onshore windprojecten een actieve burgerbetrokkenheid.

Smelik: “Het zou mooi zijn als ook bij offshore windparken burgers kunnen meedoen en meedelen – en dat in toekomstige tenders wordt opgenomen dat 20% van de financiering afkomstig moet zijn van particulieren en lagere overheden.”

Het laten meedoen en meedelen van de Nederlandse bevolking kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld in de vorm van zegels die je kunt sparen bij de supermarkt, of dat je participeert via je energiemaatschappij of door het kopen van aandelen.

40.000 burgers
In ruim tien jaar tijd is de Nederlandse markt voor duurzaam sparen en beleggen gestegen van € 6,6 miljard naar € 29 miljard. Steeds meer mensen zien in dat investeren in duurzaamheid niet alleen een maatschappelijke noodzaak is, maar ook economische kansen biedt. Gezien het groeiende animo voor groen beleggen zou een project als Borssele I en II zomaar 40.000 particuliere beleggers kunnen aantrekken.

“Participeren is een manier voor burgers om te laten zien wat ze willen, om gezamenlijk dingen gedaan te krijgen. Dat was eeuwen geleden al zo, toen boeren in corporaties windmolens hebben neergezet. Windmolens die Nederland tot Nederland hebben gemaakt. Nu hebben we de kans om windmolens op zee neer te zetten, die van belang zijn voor de toekomst van Nederland. Parken als Borssele 1 en 2 zijn goed voor het klimaat, goed voor een onafhankelijke energievoorziening en goed voor de economie.”

Tastbaar project
Bij de tender voor Borssele 1 en 2 wordt gekeken naar de partij die de windparken voor de laagste prijs wil bouwen. Smelik: “Aan deze tender doen grote partijen mee met voldoende financieel draagvlak om het project te ontwikkelen. Maar wil je ook maatschappelijk draagvlak voor deze nieuwe parken, dan is de betrokkenheid van de burgers van groot belang.”

Kan een inwoner uit Koudekerke straks meedoen aan het project in zijn eigen achtertuin? Aan een concreet en tastbaar windpark, waar hij zich betrokken bij voelt? Kan een inwoner uit elke willekeurige plaats in Nederland straks meedelen in de opbrengsten van het windpark, waaraan hij via de belasting zelf heeft bijgedragen?

Van subsidie naar rendement
Want ja, windparken zijn gesubsidieerd. Op die manier ondersteunt de overheid duurzame initiatieven, die eenmaal gerealiseerd rendement opleveren. Smelik: “Een subsidie kun je zien als een investering in duurzaamheid. Een windpark als Borssele kost de Nederlander geld, dat is een feit. Door burgers te laten meedoen kan diezelfde Nederlander tevens profiteren van het rendement, als de molens straks draaien en de Noordzeewind ons voorziet van groene stroom. Dat voelt toch anders dan wanneer alle revenuen gaan naar bijvoorbeeld een buitenlandse multinational. Dat maakt ook dat we anders aankijken tegen zo’n park en tegen subsidies.”

Rol van de overheid
De mate van burgerbetrokkenheid beïnvloedt niet alleen de publieke opinie, maar ook de houding van de overheid. “Als er 40.000 burgers participeren in een windpark, zal de overheid een andere verantwoordelijkheid voelen dan wanneer er alleen sprake is van een grote multinational.”

Of Borssele 1 en 2 open zullen staan voor deelname van burgers, moet de toekomst uitwijzen. Smelik: “Zoals ik al eerder aangaf: duurzaamheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Niet alleen de overheid en bedrijven hebben hierbij een rol, maar ook burgers. Dan moeten we mensen wél de mogelijkheid bieden om die verantwoordelijkheid te nemen.”