Blijft wind op zee op volle kracht draaien?

Wind op zee heeft de afgelopen 10 jaar een snelle ontwikkeling doorgemaakt. Inmiddels is windenergie van de Noordzee goed voor 15% van alle stroom die huishoudens en bedrijven gebruiken. Naar de toekomst toe moet dit aandeel groeien, tot driekwart van wat heel Nederland nu aan stroom gebruikt. We kunnen simpelweg niet zonder. En de plannen zijn er. Maar op basis van recente nieuwsberichten zou je kunnen denken: “dat wordt lastig”. 

Want eind vorig jaar mislukte een aanbesteding in Denemarken door gebrek aan interesse. En deze maand maakte Eneco bekend niet meer te willen investeren in windparken. Is dit het einde van wind op zee – ondanks dat die zó nodig is in de energietransitie? Wat ons betreft zeker niet. De markt zal weer vlot getrokken worden. We leggen uit hoe en waarom.

Het (initiële) succes van wind op zee

Windenergie was tot voor kort een ongekend succesverhaal. In 2016 werd stap 1 van het programma “Routekaart windenergie op zee” (van in totaal 21 MW) vergund: Borssele 1 & 2. Een duidelijk plan. De basisvoorwaarden werden gecreëerd zoals de vereiste vergunningen, onderzoeken en een kosteloze netaansluiting. De belangstelling was groot. 

De euforie was enorm toen in 2018 bleek dat Nuon/Vattenfall bereid was om het eerste subsidievrije windpark op zee in Nederland te bouwen. Tussen 2013 en 2018 werd een kostendaling van 70 procent gerealiseerd. Het gekozen beleid en tendersysteem bewees zijn waarde. De Nederlandse aanpak was een groot succes. Hoe anders is de situatie vandaag.

Winstgevendheid windparken onder druk

De twijfel over de financiële haalbaarheid van grote offshore windparken neemt nu steeds meer toe. Het financiële risico voor de ontwikkelaars is te groot. Kosten van onder meer kabels, stalen funderingen, koper en turbines stijgen door inflatie. Ook de financieringskosten zijn hoger vanwege de gestegen rente. En er heerst onzekerheid over de toekomstige omzet. De industrie blijft namelijk wat achter: een stijging in de vraag naar groene energie en een werkbaar prijsniveau lijken daarmee niet voldoende gegarandeerd.

Zo zijn risico en rendement voor winnaars van de tenders door inflatie en de turbulentie op de energiemarkt uit het lood geslagen. 

Partijen stappen uit, Tennet ongerust, energie-onafhankelijkheid in het geding

De consequentie: energiebedrijven zien geen brood meer in de aanleg van nieuwe windparken op zee. En haken soms zelfs af nadat een project is gewonnen. 

Ook netbeheerder Tennet ziet het achterblijven van de bouw van nieuwe parken met lede ogen aan. Het staatsbedrijf werkt hard aan een nieuw hoogspanningsstation (á €4 miljard) om straks alle opgewekte energie te distribueren. Maar die opwek lijkt straks achter te blijven.

Een ander punt van aandacht is onze energie-onafhankelijkheid. Investeren we niet op relatief korte termijn in meer hernieuwbare energie van eigen bodem, dan vergroten we onze afhankelijkheid van fossiele bronnen uit landen als Rusland, het Midden-Oosten of de VS. Onwenselijk.

Nieuw evenwicht nodig én mogelijk

Hoe zorgen we ervoor dat toekomstige tenders wél zullen slagen? Wij zien de oplossing in het herbalanceren van de verstoorde verhouding tussen risico en rendement. In het bijzonder met subsidies in de vorm van een contracts-for-difference (CFD) mechanisme. De overheid betaalt dan de ontwikkelaar als de stroomprijs onder een bepaalde grens valt en ontvangt geld wanneer de stroomprijs boven een bepaald niveau uitkomt. 

Win-win: de ontwikkelaar leidt geen verlies, de overheid geniet mogelijk inkomsten. Dit nog afgezien van de enorme impact op de energietransitie die de parken zullen maken. We kijken uit naar het plan hiervoor van minister Hermans van Klimaat en Groene Groei dat zij voor de zomer zal presenteren.

Prinses Elisabeth I stemt hoopvol en nieuwsgierig

Een veelbelovend voorbeeld hiervan is de tender voor Prinses Elisabeth I, eind 2024 uitgeschreven in België. Deze tender bevat een tweezijdig CFD-mechanisme. En – een noviteit – de voorwaarde van burgerparticipatie. Het is nog niet duidelijk of en hoeveel partijen hierop zullen inschrijven, maar er is al brede belangstelling uit de markt. Waaronder ook een consortium met, jawel: Eneco. 

Ook wordt er met veel nieuwsgierigheid gekeken naar de burgerparticipatie. Bij succes zou dit weleens breder navolging kunnen krijgen. Meewind is een logische partij om daarin een rol te spelen.

Wind in de zeilen voor de energietransitie

Zonder meer wind op zee, geen nieuwe grote stappen in de energietransitie. De overheid is er met het oog op het realiseren van klimaatdoelstellingen dus alles aan gelegen om de markt vlot te trekken. Gaat dat lukken? Naar onze overtuiging: absoluut. Want wind op zee is here to stay.